Co to jest choroba Wilsona

Definicja

Choroba Wilsona jest genetycznie uwarunkowanym, dziedziczonym rodzinnie zaburzeniem metabolizmu miedzi, które charakteryzuje się nadmiernym odkładaniem miedzi w wątrobie, ośrodkowym układzie nerwowym, rogówce i innych narządach.

U zdrowego człowieka przedawkowanie miedzi jest właściwie niemożliwe, ponieważ jej nadmiar jest wydalany wraz z  żółcią, a sama miedź jest na bieżąco dystrybuowana do różnych tkanek za pomocą białka – ceruloplazminy, które produkowne jest w wątrobie.

U osób z chorobą Wilsona, w wyniku wrodzonej mutacji genetycznej, białko transportujące miedź jest wadliwe, dlatego ich organizm nie może sam usunąć nadmiaru miedzi wraz z żółcią. Miedź gromadzi się szczególnie w wątrobie i mózgu, uszkadzając te narządy, co może skutkować różnymi zaburzeniami i objawami. Nieleczona choroba Wilsona stanowi zagrożenie dla życia.

Etiologia

Przyczyna choroby Wilsona jest genetyczna. Jest nią dziedziczony defekt białka błony komórek wątrobowych transportującego miedź. Odpowiedzialne za ten defekt są mutacje, czyli zmiany genu ATP7B zlokalizowanego na chromosomie 13. Gen ten odpowiada za funkcjonowanie enzymu błonowej ATPazy, odpowiedzialnego za transport miedzi do żółci. Enzymu tego brakuje u osób z chorobą Wilsona. Mutacje w genie ATP7B powodują też zaburzenie wiązania miedzi z apoceruloplazminą – prekursorem ceruloplazminy, która to bezpiecznie transportuje miedź we krwi.

W wyniku tych zmian w genie ATP7B miedź gromadzi się w hepatocytach (komórkach wątroby), wyzwalając toksyczny stres oksydacyjny i w nadmiarze – zamiast wydalania z żółcią – uwalniana jest do układu krążenia. Następnie jest odkładana w różnych narządach – szczególnie w mózgu, nerkach, rogówce, erytrocytach, powodując ich uszkodzenie.

Epidemiologia

Choroba Wilsona  jest chorobą rzadką, czyli zgodnie definicją chorób rzadkich przyjętą w Unii Europejskiej dotyka ona nie więcej niż 5 na 10.000 osób. Przyjmuje się, że jej występowanie na świecie wynosi około 30 osób na milion, przy częstości występowania nieprawidłowego genu warunkującego nosicielstwo (posiadanie jednej wadliwej części genu ATP7B, co nie wywołuje choroby)  na poziomie 1 na 90. W Europie zachorowalność szacuje się na 1,2 do 2 chorych na populację 100 000, ale rozpowszechnienie genetyczne jest większe i jest bardziej zbliżone do ~1/7000. Z powodu różnych czynników (np. inne mutacje powodujące gorsze wchłanianie miedzi) nie w każdym przypadku posiadanie wadliwych genów wywołuje objawy choroby. Szacuje się, że w Polsce jest około 1000 osób z tą chorobą.

Choroba Wilsona dotyka w równym stopniu obu płci, aczkolwiek w postaci wątrobowej u kobiet częściej dochodzi do ostrego uszkodzenia narządu z dynamicznymi objawami, a u mężczyzn do powolnego, podstępnego przebiegu czasem prowadzącego do wykrycia dopiero w fazie marskości wątroby. Choroba Wilsona często występuje u osób w młodszym wieku, rozpoznaje się ją częściej u dzieci i młodzieży. 

Historia

Nazwa choroby pochodzi od brytyjskiego neurologa Samuela Alexandra  Kinniera Wilsona, który po raz pierwszy w 1912 r. opisał to schorzenie, na podstawie  badania czworga własnych pacjentów oraz analizy historii ośmiu innych chorych z marskością wątroby przebiegającą z ciężkimi zaburzeniami neurologicznymi i postępującym zwyrodnieniem soczewki oka. W 1948 roku w badaniach wykryto nadmiar miedzi w wątrobie i mózgu chorego. W 1952 roku powiązano niedobór ceruloplazminy z nadmiarem miedzi w organizmie pacjentów z chorobą Wilsona. W 1993 roku zidentyfikowano mutację odpowiedzialną za  chorobę Wilsona.